Aanbieding Boek ‘De Prijs van een Slecht Geweten” aan Dr. Jan Pronk

Dames en Heren, ik wil U hartelijk danken voor het feit dat U de moeite heeft genomen om hier aanwezig te zijn. Ik dank ook Edith Schippers dat zij bereid is de voorzittershamer te hanteren. Saillant detail is overigens dat zij ook mijn opvolger wordt. Het feit dat een zwaargewicht als Edith Schippers dat gaat doen bewijst hoezeer mijn partij aan dit dossier hecht.

Ik dank ook de Heer Pronk dat hij bereid is om het eerste exemplaar te ontvangen. Ik vrees dat de zaal dit vreemd wordt maar de Heer Pronk en ik kunnen het goed met elkaar vinden. Les extremes se touchent. Maar er zijn meer redenen. Ik ben historicus en heb mij in het begin van mijn carriere bezig gehouden met Europese integratie. In die context heb ik veel onderzoek van Tinbergen bestudeerd en raakte al snel onder de indruk van de enorme werklust brille en gisheid van deze man. Welnu, Pronk is jarenlang assistent geweest van Tinbergen en U kunt zich voorstellen dat zoiets gespreksstof oplevert. En dan is er nog een element dat mij met Pronk bindt. Pronk is intellectueel nieuwsgierig en altijd op zoek naar nieuwe mogelijkheden om armoede te kunnen bestrijden. Die drang om alles te onderzoeken en het goede te behouden is datgene wat de conservatief en sociaal democraat zou kunnen binden.  Links heeft geen monopolie op de moraal. Het enige verschil is dat ik veel pessimistischer ben over de mogelijkheid dat de staat ontwikkeling kan genereren. Ik vrees zelfs dat ontwikkelingshulp in zijn huidige vorm niet veel oplevert en vaak meer schaadt dan baat.

Ik heb daarvoor de volgende argumenten:

1. moreel risico: als de VN voor vrede zorgt, en het Westen voor gezondheidszorg en onderwijs, wat doen Afrikaanse regeringen nog zelf?  Duurzaamheid en hulpverslaving
2. niet armoedeval maar slecht bestuur is de oorzaak voor armoede, lijstje van arme landen is niet stationair, slechtbestuur correleert meer met lage groei dan initiële armoede, het MDG project doet net of het de armoedeval is en niet slecht bestuur
3. hulp en ontwikkeling hebben een onduidelijke relatie
4. schuldverlichting heeft alleen zin als bestuur verbetert. Dat gebeurt niet en er is dan ook onduidelijke relatie met groei.  Investeringen stimuleren is veel beter
5. het onwrikbare percentage. 0,7 % is een arbitrair percentage gebaseerd op achterhaalde veronderstellingen en gemeten naar een dubieuze standaard. Meer hulp leidt niet tot meer groei. In Afrika is de groei niet zo laag omdat er een tekort aan kapitaal is maar omdat het kapitaal zo’n lage productiviteit heeft
6. hulp ondermijnt democratisering, waarom zou je immers burgers inspraak geven als je geen belasting hoeft te heffen omdat de hulpgelden rijkelijk stromen
7. hulp doet de lokale munt appreciëren ten kostte van de export
8. onder het motto ‘om erger te voorkomen’ verlengen wij met de hulpgelden regimes die onze steun helemaal niet verdienen

Hoe komt het nu dat Westerse recepten in Afrika niet lijken te werken? En dat leiders die goed beginnen vaak zo slecht eindigen? Dat civil society zo zwak is? Dat verkiezingen vaak tot instabiliteit leiden? En dat hulp niet gepaard is gegaan met langdurige en duurzame economische groei?

Daarvoor moeten we ons verdiepen in Douglass North, Wallis en Weingast,  Violence and Social Order

Powerpoint

In primitieve samenlevingen is geweld endemisch:

Oplossing de gesloten samenleving: winst geweldsbeheersing, prijs: ontwikkeling is moeizaam. In gesloten samenlevingen spreekt de elite onderling af geen geweld tegen elkaar te gebruiken in ruil voor een deel van de inkomsten van de staat. Zak geld geven aan elite heeft geen zin.

Lessen van North

1. Prudent:  democratisering gesloten samenleving

2. Export Democratie kan geweldsbeheersing <

3.  Prudent:  als Westen oorlogen voorkomt in Afrika : ondermijnt misschien staatsvorming  (zie artikel Dr. I Duyvestein in Sovcialisme en Democratie)

4.  Alleen als leiders van de elites inzien dat hun belangen beter gediend zijn bij verbreding van elite en meer rechtsstatelijkheid is er hoop

Wat gaan we niet meer doen:

1. Blind democratiseren

2. Begrotingssteun geven aan dubieuze regimes

3. Hulp ontkoppelen, 0,7 % loslaten

4. Stoppen met steun civil society

5. Stoppen met exporteren goed bestuur naar alle landen

6. NGO’s geld geven zonder evaluatie

7. Stoppen met zogenaamde kritische dialogen met dictators

Wat gaan we wel doen?

1. Overgang van hulp naar investeringen, hervorm private sector investeringsprogramma, ontbinden, voor MOL, openbaar aanbesteden, maak private sector in Afrika sterker

2. Regionale benadering: Netherlands Business Support in Afrikaanse regio’s

3. Stop met de top down benadering van MDG project

4. Hervorming GLB, handel bevorderen

5. Concentreer op Afrika

6. Onafhankelijke beleidsevaluatie

7. Ontschot Veiligheid en ontwikkeling

8.  Financier slechts 25 % budget van NGO’s via openbare aanbestedingen

En dat brengt mij tot mijn laatste aanbeveling. Politiseer de hulp die de EU geeft. De grootste donor van de wereld richt in Afrika grote schade aan. Ik hoop dat de Woordvoerders OS in de Tweede Kamer de hulp die de EU geeft zeer kritisch zullen blijven volgen.

Samenvattend stop met zaken die niet effectief zijn en zelfs schade aanrichten en behoud het goede. Besef dat de hoogte van de hulp eigenlijk irrelevant is. Het gaat om hulp die zelfredzaamheid stimuleert en daarvoor zijn leningen sowieso geschikter dan schenkingen. Daar hebben wij geen onwrikbaar percentage voor nodig.

En dan ga ik nu het eerste exemplaar aan de Heer Pronk overhandigen……