Rusland heeft de afgelopen jaren weinig nagelaten om de democratie in het Westen te ondermijnen. Russische trollenfabrieken hebben zich tijdens de Amerikaanse en Franse verkiezingen niet onbetuigd gelaten. Hetzelfde geldt voor een tweetal referenda: Brexit en in ons eigen land het associatieakkoord met Oekraïne. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Waarom doet Rusland dit en waarom slaagt het Westen er niet in om er een gemeenschappelijk antwoord op te vinden?
De reden waarom het Kremlin democratie elders ondermijnt is helder. Het huidige regime vreest dat Russische burgers de straat opgaan om democratie op te eisen. De Amerikaanse historicus Timothy Snyder, wijst er in zijn boek ‘The Road to Unfreedom’ op dat Poetin en zijn regime veel te verliezen hebben als Rusland een democratie wordt. Democratisering in Rusland zou immers betekenen dat er nog veel meer bekend wordt over de ontstellende corruptie in Rusland. De duistere deals tussen Poetin, de geheime diensten en de oligarchen zouden dan immers op straat komen te liggen.
Ook al zou Poetin het willen, hetgeen niet het geval is, hij is niet eens in staat om Rusland te democratiseren. Transparantie is eenvoudigweg niet in het belang van de machtige geheime diensten, de oligarchen en Poetin zelf. Als Rusland niet gedemocratiseerd rest nog maar één alternatief: het ondermijnen van democratie elders. Russische burgers moeten immers democratie niet aantrekkelijker gaan vinden dan het autocratische Russische systeem. Vandaar dat hij verdeeldheid in Westerse democratieën probeert aan te wakkeren in de hoop dat de aantrekkingskracht erodeert. Zwarte kiezers in de VS kregen in 2016 van Russische trollen te horen dat Hillary Clinton geen bal om hen geeft en dat zij dus maar beter op Trump konden stemmen. In 2018 gaf Twitter data vrij waaruit bleek dat een Russisch trollenleger op de dag van het Brexit referendum duizenden tweets stuurden met de hashtag #ReasonsToLeaveEU. Dit trollenleger beschikte over 3800 twitter accounts dat elke twee seconden tweets uitspuwden. Al die accounts waren herleidbaar tot het fameuze Russische Internet Research Agency (IRA), een Russische trollenfabriek in St. Petersburg. Tijdens het Nederlandse referendum over het associatieakkoord met Oekraïne kregen Nederlandse burgers te horen dat de EU het land wil inlijven en onderdeel wil maken van een Europese krijgsmacht. Totale nonsens, maar het werkte.
Geen wonder dat Poetin zo beducht is voor de Russische activist Aleksej Navalny. Op het eerste gezicht heeft hij niet zoveel van Navalny te duchten. Hij beschikt immers niet eens over een eigen geregistreerde politieke partij en zijn populariteit in Rusland is vooralsnog beperkt.
Navalny vormt echter om drie redenen een grote bedreiging. In de eerste plaats is hij een campagne begonnen om slim te stemmen. Navalny weet dat oppositiepartijen in Rusland weinig kans maken omdat het heersende regime de media beheerst. Om deze reden heeft hij op een intelligente manier Russische kiezers ingelicht hoe zij tactisch kunnen stemmen waardoor de establishment partijen geduchte concurrentie krijgen van de oppositiepartijen. In Moskou heeft dit er al toe geleid dat een derde van de Russische burgers op een partij stemde die niet gelieerd is aan Poetin.
In de tweede plaats heeft Navalny met prachtige drones voorzien van camera’s de welvaart van de oligarchen in kaart gebracht. Iedereen die zich wil vergapen aan de luxueuze landhuizen van voormalig president en premier Dimitri Medvedev kan op Youtube terecht. Die filmpjes worden in Rusland goed bekeken. Navalny legt dus als geen ander de corruptie bloot. Dat de regering corrupt is weten de Russen wel. Het moet echter niet te gek worden en de filmpjes van Navalny laten nu juist zien dat dit wel degelijk het geval is.
En dan is er nog een reden waarom het establishment Navalny vreest. Er is een opstand aan de gang in Rusland waar Westerse kranten slechts spaarzaam over berichten. Het gaat om de stad Khabarovsk gesitueerd in het Oosten dicht bij de Chinese grens. In deze stad en in de regio heeft de partij van Poetin United Russia de meerderheid verloren. Moskou heeft de gouverneur aan de kant gezet op basis van twintig jaar oude beschuldigingen. De beste gouverneur is helemaal geen volksheld maar de Russische burgers in Khabarovsk pikken het eenvoudigweg niet dat hun gouverneur is afgezet. Er zijn al maandenlang demonstraties aan de gang gevoed door het provinciale wantrouwen jegens het centrum dat te weinig geld voor de periferie beschikbaar stelt. Navalny was erop uit om het verzet in deze stad te verspreiden over heel Rusland.
En boven al dit ongemak komen ook nog eens de demonstraties in Wit-Rusland. Poetin vreest dat de Russische burgers geïnspireerd zouden kunnen raken door het Wit-Russische verlangen naar meer transparantie. Interessant genoeg gaat het de Wit-Russen helemaal niet om aansluiting bij het Westen maar hun behoefte aan een moderner beleid dan de oude apparatsjik Loekasjenko te bieden heeft vindt misschien wel weerklank bij de Russische burgers. Als die analyse hout snijdt heeft Poetin een probleem want hij lijkt nu Loekasjenko te steunen en die keuze is impopulair in Wit-Rusland en niet noodzakelijkerwijs populair in Rusland.
Navalny is echt een probleem voor het Kremlin. Het beste is om hem met het middel Novichok uit de weg te ruimen want dan zal iedereen in Rusland die in de voetsporen van Navalny wil treden zich wel twee keer bedenken. Om die reden is het ook moeilijk voorstelbaar dat Poetin van de vergiftiging niets geweten heeft. Novichok is immers eerder toegediend aan Russen die volgens het Kremlin over de streep gingen zoals bijv. de overgelopen voormalige spion Sergej Skripal in 2018.
Grote vraag is natuurlijk wat het Westen hier tegenover kan stellen. Probleem is natuurlijk dat Wit-Rusland niets te maken heeft met de EU of NAVO en Khabarovsk al helemaal niet. Toch is het belangrijk dat het Westen nu grenzen gaat aangeven omdat Poetin anders denkt dat hij vrij spel heeft.
Rusland heeft immers toch al een interessante sterke militaire positie verworven. Nu bekend is dat Trump een aantal keren heeft gezinspeeld dat hij de VS uit de NAVO wil vertrekken is de afschrikkende werking van het Atlantische genootschap geërodeerd. Bovendien kan Poetin vrij gemakkelijk via de Suwalki corridor en de Russische enclave Kalinigrad, de Baltische staten afsluiten van Polen. Bedenk ook dat Rusland in tegenstelling tot het Westen de inzet van lichte kernwapens overweegt om escalatie te voorkomen. Voorts beschikt Moskou over supersonische raketten die vele malen de snelheid van het geluid halen en waarover de NAVO niet beschikt. Ten slotte kan Rusland ook vrij gemakkelijk de Oostzee afsluiten.
Deze militaire positie is sterk genoeg om zich weinig van het Westen aan te trekken. Hoe kan het Westen Rusland dan toch beinvloeden? De Duitse Minister van Buitenlandse Zaken opperde afgelopen zondag de mogelijkheid om Nordstream II, de tweede gas-pijplijn die Rusland met Duitsland verbindt en bijna klaar is, alsnog af te blazen. Dat zou de Russische inkomsten reduceren in een tijd waarin de gasprijs toch al weinig reden tot vreugde biedt. Het probleem is dat nogal wat Duitse bedrijven en ook Nederlandse geïnvesteerd hebben in Nordstream 2. Ook Tsjechië en Italië hebben baat bij Nordstream 2.
Een andere optie is om de Russische sancties nog verder aan te scherpen. De ellende is hier dat Italië en Hongarije dit zouden kunnen voorkomen aangezien er unanimiteit is vereist.
Er is misschien nog een andere methode te bedenken. Waarom zouden wij de Russen niet een koekje van eigen deeg geven? Jarenlang hebben de Russische trollen het Westen geprobeerd uit elkaar te spelen met de grofste leugens. Jarenlang wordt de Russische bevolking voorgehouden dat het Westen op het punt staat om Rusland aan te vallen. Ook in Wit-Rusland zijn volgens de Russische tv Westerse agenten de zaak aan het opstoken.
Waarom financieren wij niet allerlei informatie over de corruptie in Rusland? Waarom vertellen wij de Russische bevolking niet de waarheid in plaats van de leugens waar zij dagelijks op getrakteerd worden? Juist op het punt van gebrek aan transparantie is Poetins regime immers kwetsbaar.
De onvrede in Khabarovsk wordt op dit moment juist door de vergiftiging van Navalny verder verspreid naar andere Russische provincies. Juist in de provincies weten Russen dat zij weiig te verwachten hebben van Moskou dat alle vleespotten het liefst voor zichzelf reserveert. Als Rusland al jaren de vrijheid neemt om ons te bestoken met de meest grove leugens zou ik niet weten waarom wij niet met een aantal keiharde waarheden zouden kunnen terugslaan.
P.S. als u wilt weten wat Navalny in Novosibirsk aan het doen was klik dan op deze link: https://navalny.com/p/6423/