Staten worden niet alleen gedreven door belangen of ideologieen. Ze zijn ook vervuld van emoties. Europa en de VS hebben last van angst voor een cultuur die zij niet kennen. Het Midden Oosten wordt verteerd door ressentiment. Waarom vindt Allah het goed dat het decadente en ongelovige Westen zo rijk en succesvol is? En Azie is het continent van de hoop. Angst is de afwezigheid van vertrouwen. ressentiment wordt gevoed door geschonden vertrouwen. En hoop is de expressie van vertrouwen.
Dit is thema van Dominique Moisi, de Geopolitiek van Emoties. Moisi is de meest Atlantische Franse denker die ik ken. Ik heb vannacht zijn boek gekocht maar ik ben nog niet overtuigd.
Ik blijf namelijk de combinatie van een onzeker avondland dat op zoek is naar identiteit, door alle secularisering geen gemakkelijke aangelegenheid, en een rigide islamitische leer dat niet gewend is aan een minderheidspositie, onaangenaam vinden. Juist nu we de waarden en de vitaliteit van de Westerse cultuur verdedigen moeten zijn we zo zwak. Het woord angst doet aan die observatie geen recht. islamisering is wel degelijk een serieus probleem.
Je schijft dat de zoektocht naar identiteit problematisch is door secularisering. Begrijp ik hieruit dat je het beter zou vinden als we meer zouden teruggrijpen op christelijke waarden en normen? En dat je daarmee redelijk aansluit bij het betoog van Bolkestein in de NRC voor meer christelijk zelfbesef?
Als dat zo is, dan ben ik het daar hartgrondig mee oneens. Naar mijn mening is de traditionele christelijke cultuur net zo achterlijk als de traditionele interpretatie van de islam (en elke andere godsdienst,for that matter). Ook “wij” hebben vrouwen achtergesteld, homo’s vervolgd, andere geloven onderdrukt. Het geluk van Europa is dat we – ongeveer tegelijk met enige technologische vondsten – ooit afstand hebben durven nemen van onze traditionele cultuur, wat de basis heeft gelegd voor de open en vrije samenleving die we nu kennen.
Islamisering is een probleem, absoluut. Maar het antwoord is niet vastgrijpen aan onze christelijke wortels, want die zijn net zo problematisch. Het enige antwoord op een dogmatische islam (of welk geloof dan ook) is blijven geloven in een samenleving waarin iedereen z’n eigen (geloofs-)overuiting kan aanhangen en uitoefenen, zo lang hij/zij die maar niet dwingend aan anderen probeert op te leggen. Wat dat betreft een tamelijk “waardenloze” samenleving, maar dat is m.i. de enige manier om te gaan met de pluriforme samenleving die we nu eenmaal kennen. De enige oplossing is het lef hebben om als samenleving je kwetsbaar op te stellen, om juist zo min mogelijk normen dwingend op te leggen.