Boekestijn had zijn kritische boek over ontwikkelingshulp graag nog als Kamerlid gepresenteerd. De tijd én zijn onhandigheid haalden hem in.

,,Jammer dat hij moest aftreden, want hij was een provocerend Kamerlid die verder ging dan de gebruikelijke oneliners over ontwikkelingssamenwerking”, zegt uitgerekend Jan Pronk over de gevallen VVD’er Arend Jan Boekestijn.

De oud-PvdA-minister kwam het boek over falende westerse hulp aan de armste landen in ontvangst nemen, dat ex-VVD-Kamerlid Boekestijn gisteren eindelijk presenteerde. Boekestijn heeft er lang aan gewerkt, nadat hij meer dan een jaar geleden raakte uitgedebatteerd met de huidige PvdA-minister op dit terrein, Bert Koenders. Die twee waren elkaar in de Tweede Kamer zo zat geworden, dat Koenders de VVD’er als niet meer relevant verklaarde. Boekestijn op zijn beurt staakte zijn pogingen de huidige PvdA-minister ‘van Afrika’ te overtuigen en zei: ,,Ik stop het debat, ik schrijf wel een boek”.

Het is een 340 pagina’s tellend kloek werk geworden. Onder de titel ‘De prijs van een slecht geweten’ beschrijft Boekestijn het falen – vindt hij – van zestig jaar ontwikkelingshulp. Hoewel hij voor zijn doen ook mild is, als hij vaststelt: ,,Stop ontwikkelingsplannen die niet effectief zijn en behoudt het goede”.

Boekestijn had het boek als Kamerlid onder de neus van Koenders willen wrijven, maar de tijd en zijn spreekwoordelijk geworden politieke onhandigheid haalden hem in. Niet voor niets staat de term ‘Boekestijntje’ tegenwoordig aan het Binnenhof voor een uitglijder of een onhaalbaar standpunt. Het VVDKamerlid trad vorige maand af, omdat hij de zwijgplicht na een bezoek aan de koningin onhandig doorbrak. Het werd dus een boek van een oud-Kamerlid.

De conservatieve universitair docent wil ‘als burger’ en als columnist verder gaan met de discussie over nut en onzin van hulp aan de arme landen. Ziet het Binnenhof hem ooit nog terug, bijvoorbeeld als VVD-staatssecretaris van ontwikkelingssamenwerking? Boekestijn: ,,Ik denk dat mijn politieke carrière nu wel gesneefd is”.

De recensie van Jan Pronk, ooit door de VVD aangewezen als de ergst denkbare potverterende politieke vijand, viel opmerkelijk genoeg mee. Over de dertig gewaagde Boekestijn-stellingen achter in het boek zegt Pronk: ,,Met vijftien was ik het radicaal oneens, vijftien ervan kon ik omarmen.”

Om direct daarna weer te botsen met de omstreden VVD-hulpgoeroe. Volgens Pronk verdienen de arme landen grote hulpbedragen uit het westen om de gevolgen van de klimaatverslechtering op te vangen. Onzin, volgens Boekestijn, want die miljarden kan Afrika nooit ‘wegzetten’ en verdwijnen alleen maar in de zakken van corrupte regimes.

SUBJECT: Politics (88%)

LOAD-DATE: December 11, 2009

NRC Handelsblad
11 december 2009 vrijdag
Hulp is niet meer vanzelf goed;
Boekestijn breekt consensus over ontwikkelingshulp verder af

BYLINE: Mark Kranenburg

SECTION: BINNENLAND; Blz. 3

LENGTH: 876 woorden

Arend Jan Boekestijn vindt dat ontwikkelingshulp verslavend werkt. Zijn boek is een nieuwe klop op de deur van het ‘heilige huis’ van ontwikkelingshulp.

Het is vandaag zijn grote dag. Dat vindt Arend Jan Boekestijn althans zelf. In Den Haag presenteerde het inmiddels ex-VVD Tweede Kamerlid, vanmorgen zijn, zoals hij reeds diverse keren aankondigde, ‘alles onthullende’ boek over ontwikkelingssamenwerking. Getiteld: De prijs van een slecht geweten. Centrale stelling: de huidige vorm van hulp leidt alleen maar leidt tot hulpverslaving. Sanering is dringend gewenst. ,,Ik vrees dat ontwikkelingshulp in zijn huidige vorm meer schaadt dan baadt”, zei hij vanmorgen.

Het boek van Boekestijn is een nieuwe klop op de deur van het tot voor kort ‘heilige huis’ van ontwikkelingssamenwerking. Decennia lang leek een taboe te rusten op een discussie over dit onderwerp. Ontwikkelingshulp was een vorm van beschaving, aldus het credo van een ruime meerderheid in de Nederlandse politiek. Begrotingstechnisch is dit morele principe vastgelegd met de afspraak dat jaarlijks 0,8 procent van het bruto nationaal product wordt besteed aan ontwikkelingshulp.

Maar de nationale consensus begint barsten te vertonen. Dat begon al met de komst van de PVV in het parlement. Deze partij wil de jaarlijkse hulp ten bedrage van ruim 5 miljard euro volledig afschaffen. De VVD zegt sinds Prinsjesdag dat de hulp gehalveerd kan worden. Maar ook D66 peutert aan het budget. In de tegenbegroting die deze partij dit jaar tijdens de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer presenteerde wordt 300 miljoen uit de begroting weggehaald. Het CDA, traditioneel sterk geworteld in nationale ontwikkelingsorganisaties houdt nog wel vast aan de 0,8 procent norm. Maar in een deze zomer gepresenteerde discussienota wordt de mogelijkheid opengelaten dat in een volgende kabinetsperiode 0,1 procent daarvan anders flexibeler wordt besteed.

Opmerkelijke afwezige tot nu toe in het debat is de PvdA, de partij van de minister voor ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders. Ongeveer 1,5 jaar geleden ondernam de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van deze partij, een poging een brede discussie te starten. Maar het werd als gevolg van de vele gekozen invalshoeken zo breed dat de exercitie maar is afgeblazen ,,Er zat onvoldoende stootkracht in om tot een goed rapport te komen”, zegt adjunct-directeur Frans Becker van de denktank. ,,Het ergert me enorm dat het niet is gelukt, want ontwikkelingssamenwerking is wel een achilleshiel van onze partij”. Herbezinning blijft volgens hem nodig want er wordt binnen de PvdA nog altijd ,,veel te gemakkelijk” gezegd dat hulp ,,vanzelfsprekend is en allemaal ok”.

Het is duidelijk: ontwikkelingssamenwerking is niet langer onaantastbaar. Met spanning kijken alle betrokkenen uit naar het naar verwachting kritische rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid dat halverwege volgende maand verschijnt. Onder leiding van WRR-lid Peter van Lieshout is het Nederlandse ontwikkelingsbeleid op tal van onderdelen kritisch doorgelicht. Maar tevens zal de WRR zich mengen in de actuele, meer fundamentele internationale discussie over het principe achter de hulp.

Helpt de hulp, is daarbij ook nu weer de vraag. De Zambiaanse econoom Dambisa Moyo gaf met haar vorig jaar verschenen bestseller Dead Aid een nieuwe impuls aan het internationale debat. Haar stelling is dat de miljarden hulp aan Afrika de opbouw van een echte economie in diverse landen van dit continent alleen maar in de weg staat. Met het ‘gratis geld’ wordt de prikkel hiervoor weggenomen en hoeven bovendien slecht functionerende regeringen zich niet tegenover hun burgers te verantwoorden.

Minister Koenders is het niet met Moyo eens. Zij vertrouwt te veel op de kapitaalmarkten, vindt hij. Volgens hem speelt ontwikkelingshulp juist een ,,katalyserende rol” waardoor de private sector kan bijdragen aan de opbouw van de economie.

Dat is het macrodebat. Op microniveau gaat het in Nederland over de vele hulporganisaties die met geld uit de begroting van Koenders projecten financieren. Ze zijn eerder dit jaar gedwongen hun activiteiten meer te bundelen en over minder landen uit te spreiden. Met de fundamentele vraag over het nut van hulp heeft deze ingreep minder van doen. Maar de politicus Koenders, die de tijdgeest prima aanvoelt, kan hiermee wel kan zeggen dat ook hij ontwikkelingshulp ter discussie durft te stellen.

Bezinning op ontwikkelingshulp is altijd goed. Er zijn de afgelopen zestig jaar ook ongetwijfeld buitengewoon veel missers gemaakt. Maar dat is nog geen reden om de omvang van de hulp ook maar te verlagen. Aldus Jan Pronk, oud minister voor ontwikkelingssamenwerking vanmorgen in Den Haag waar hij het eerste exemplaar van het boek van Boekestijn kreeg aangeboden. De PvdA’er Pronk was in de jaren zeventig de personificatie van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid.

Hij betreurt het dat het debat alleen nog maar in ,,one-liners” wordt gevoerd.

Volgens Pronk moeten hulpgelden anders besteed worden in de toekomst. Hij is tegen pure begrotingssteun. Veel geld zal nodig zijn voor het bestrijden van de gevolgen van de klimaatverandering in de derde wereld. .

SUBJECT: Developing Countries (89%); Foreign Aid (87%)

GEOGRAPHIC: THE HAGUE, NETHERLANDS (73%) NETHERLANDS (73%)

LOAD-DATE: December 11, 2009
Elsevier
28 november 2009
Boekestijn

BYLINE: Bart Jan Spruyt

SECTION: NEDERLAND; Blz. 18 Ed. 65 Nr. 48

LENGTH: 748 woorden

Volgende week verschijnt een vuistdik boek over ontwikkelingssamenwerking, geschreven door Arend Jan Boekestijn. In zijn voorwoord waarschuwt de auteur zijn lezers: ‘Geen enkel heilig huisje zal ik ontzien.’ En de schrijver houdt woord. Zijn boek heet De prijs van een slecht geweten en beantwoordt de vraag waarom onze hulp (zo vaak) niet helpt.

Boekestijn betoogt dat veel westerse hulp aan ontwikkelingslanden corrupte regimes in stand heeft gehouden en ook in tal van andere opzichten allesbehalve effectief is. Maar wie het beleid bekritiseert, stuit op onbegrip, verontwaardiging en boosheid. Elk voorstel om de besteding van de miljarden aan hulp eens onafhankelijk te evalueren, loopt vast op onwil. De mensen in ontwikkelingshulpkringen, de minister (Bert Koenders van de PvdA) incluis, zijn allergisch voor kritiek.

Om die reden gaf de VVD-fractie in de Tweede Kamer een jaar geleden geen steun aan het beleid van de minister en stemde tegen diens begroting. Bij die gelegenheid kondigde Boekestijn aan dat hij zelf een rapport zou schrijven, een onafhankelijke evaluatie van het beleid met dertig concrete aanbevelingen voor hoe het dan wel moet. Ontwikkelingsbeleid dient niet vanuit een vaag schuldgevoel en een slecht geweten te worden verstrekt, maar moet de zelfredzaamheid stimuleren. Al het andere beleid, gebaseerd op goede bedoelingen, heeft desastreuze gevolgen en is dus immoreel, betoogt Boekestijn.

Het is Boekestijn dus gelukt dat boek binnen een jaar te schrijven en gepubliceerd te krijgen. Het is een goed en noodzakelijk boek met behartigenswaardige aanbevelingen. Boekestijn heeft zich hiermee ontpopt als het ideale Kamerlid. Hij is moedig, want hij weigert zich te laten meesleuren door linkse lieden die vooral belang hebben bij voortzetting van het foute beleid en alle kritiek met de overslaande stem van de morele verontwaardiging afwijzen. Hij heeft het hart op de goede plaats, want hij wil geen afschaffing van hulp, maar andere hulp, hulp die wel effectief is en wel aan de Afrikanen ten goede komt. Hij is een echte volksvertegenwoordiger, want hij laat zich niet opsluiten op de vierkante kilometer van het Binnenhof. Hij brengt het debat naar buiten, via een boek. Hij legt verantwoording af en stelt de burgers in staat mee te denken. Zoals Bolkestein dat vroeger ook deed. Wat wil je nog meer, zou je zeggen. Boekestijn zelf, luidt het antwoord.

Want Boekestijn is niet meer. Hij is opgestapt als Kamerlid. Bij het twitteren had hij Chinezen eens als ‘spleetogen’ aangeduid. Dat kostte hem al bijna zijn baan. Na een tv-uitzending liet de VARA de camera’s lopen zodat heel Nederland kon horen dat hij zijn partijleider, Mark Rutte, bekritiseerde als een man zonder ideeën. Het kostte hem het belangrijke en prestigieuze woordvoerderschap Buitenlandse Zaken (vrijgekomen na het vertrek van Hans van Baalen naar Brussel). Vorige week behaagde het de Koningin om na tien jaar weer een groepje Kamerleden ten paleize te ontvangen. Die mochten al tien jaar niet meer op het vorstelijk kopje thee komen, omdat ze de pers hadden verteld dat de Koningin het zo vervelend vond dat haar zoons in Londen moesten gaan stappen omdat Amsterdam zo onveilig was geworden. Boekestijn stapte vorige week de bus uit, liep in de armen van een journalist, en vertelde waar het gesprek met de Koningin over was gegaan. Zonder haar te citeren of wie dan ook in verlegenheid te brengen.

Een paar uur later stond hij in een gangetje een geïmproviseerde persconferentie te beleggen. Er was een relletje van gekomen, en nu moest hij weg, en hij verlangde ineens heel erg naar huis.

Als mensen van je af willen, gaan ze je ‘omstreden’ noemen. Dan word je het vanzelf. Als je vrolijk bent, en spontaan en altijd enthousiast – en dat is Boekestijn – dan ben je een flapuit die aan verbale incontinentie lijdt. Als je een mening hebt en die uit, pas je niet in de achterkamertjes waarin de Van Rompuys worden gekozen en waar het geheimzinnige gedoe om niks rond de koninklijke familie ceremonieel wordt opgediend. Als je in Den Haag je werk doet, ben je al gauw niet meer te handhaven.

Boekestijn werkte soms nachten door aan zijn boek, en de bewakers van het Binnenhof kwamen soms even een kijkje nemen. Hij nam altijd de tijd voor hen, en schrijft in het voorwoord van zijn boek dat hij die nachtelijke conversaties zal missen. Ik denk dat deze gewone mensen ook een gezellig en hardwerkend Kamerlid gaan missen dat nauwkeurig op de besteding van hun belastingcenten toezag.

LOAD-DATE: November 26, 2009