Chris Aalberts over ‘De prijs van een slecht geweten’

Book Review] Het ‘lekkere gevoel’ van ontwikkelingshulp
Nederlands
Written by Chris Aalberts
Thursday, 14 January 2010

Een tijdje geleden was er een internationale week op de hogeschool waar ik werk. Op het binnenplein was continu een filmpje te zien over zielige mensen in Afrika die smeekten om onze hulp. Dit alles ter promotie van een stichting die studenten naar de Derde Wereld uitzendt om daar ‘goed te doen’. Nuttig?
De hogeschool is in goed gezelschap, want de Nederlandse regering geeft jaarlijks miljarden uit aan de Derde Wereld. Doel is de democratie daar te versterken, het maatschappelijk middenveld op te bouwen en armoede te bestrijden. Nederland behoort relatief tot de grootste donorlanden. Voormalig Kamerlid Arend-Jan Boekestijn schreef hierover het boek ‘de prijs van een slecht geweten’ waarin hij stelt dat deze hulp op de huidige manier grotendeels weggegooid geld is.
Laten we eerlijk zijn: de VVD is natuurlijk nooit echt een groot voorstander van ontwikkelingshulp geweest. De VVD geeft al dat geld liever aan de belastingbetaler terug, en zegt heel liberaal dat de derde wereld vooral zichzelf maar moet ontwikkelen via de economische weg. Dit is ook de stelling van Boekestijn. Tegen die achtergrond moeten we kritisch zijn over elke poging van een VVD-er om de ‘hulpindustrie’ aan te vallen.
Maar toch heeft Boekestijn een punt. Derde wereldlanden zullen niet van arme dictaturen in rijke democratieën veranderen door hulp van buitenaf. De burgers van deze landen zijn veel belangrijker voor de democratische en economische ontwikkeling van hun land dan de westerse hulpindustrie. Het zijn die burgers die hun leiders zullen moeten dwingen hun land democratischer te maken. Dat kan volgens Boekestijn nauwelijks van buitenaf worden gestimuleerd, en de geschiedenis leert dat hij gelijk heeft. Hulp werkt vaak niet of is contraproductief. Linda Polman schreef al eerder iets dergelijks in ‘de krisiskaravaan’.

In een tijd waarin de regering 35 miljard moet bezuinigen, zou je denken dat Boekestijn’s ideeën met gejuich worden ontvangen, maar dat is helaas niet zo. Tegenstanders van hulp krijgen het verwijt ‘er geen verstand van te hebben’. Dat overtuigt in ieder geval niet. Hoe komt het toch dat dit soort pleidooien nauwelijks serieus worden genomen? Het filmpje op de hogeschool leidt ons naar een antwoord: de publieke perceptie van ontwikkelingshulp is totaal anders dan de rauwe werkelijkheid.

Publieke perceptie

In de publieke perceptie is hulp iets moois: jonge idealisten gaan naar Afrika om de mensen daar te helpen: ze delen voedsel uit om hongerige magen te voeden van arme stumperds die lang op de komst van de hulp hebben zitten wachten. Als hun honger is gestild, gaan de idealisten vervolgens aan de slag met structurele oplossingen: ze bouwen een schooltje, een waterput of ze gaan de bewoners leren hoe ze het land moeten bewerken. De idealisten gaan na een tijdje naar huis, en de voorheen arme Afrikanen zwaaien hen enthousiast uit op het vliegveld en hopen dat er snel weer nieuwe weldoeners komen.

Maar Boekestijn haalt ons uit die droom: ontwikkelingshulp is vaker het kille storten van geld naar corrupte regimes, die dan plechtig beloven het geld goed uit te geven. Dat is vervolgens niet te controleren en vaak komt het geld dan ook verkeerd terecht. Het bestendigt vaak slechts de positie van die corrupte regeringen.

Voorstanders van hulp roepen graag dat dit soort kritische beschouwingen ongeïnformeerd zijn, maar het zou beter zijn als ze eens met een tegenboek zouden komen over hoe hulp dictators verdreef. Zolang die tegengeluiden er niet zijn, lijkt het erop dat er slechts hulp gegeven wordt omdat Nederlanders daar een ‘lekker gevoel’ aan overhouden.
Chris Aalberts*
Amsterdam, Nederlands

Lees meer in:
Boekestijn, A. (2009): De prijs van een slecht geweten: waarom hulp in haar huidige vorm niet werkt. Soesterberg: Aspekt.

2 thoughts on “Chris Aalberts over ‘De prijs van een slecht geweten’

  1. Ja maar als je dan een middenveld wilt opbouwen moet je wel mensen ondersteunen die het in zich hebben en de capaciteit van ondernemer bezitten, deze moeten dan met een goed ondernemersplan komen.
    Die zijn er wel, voldoende, maar ze bezitten niet meer dan het tweedehands onderbroekje dat ze aan hebben, en dit is geen beeldspraak.
    Deze toekomstige generatie ondernemers moet je met meer dan 100% ondersteunen, een subsidie van zoveel % is onvoldoende zij kunnen de resterende % niet bij leggen.
    Zij die dat wel kunnen horen bij de gevestigde orde, en zullen het zittende regiem ondersteunen, of maken er deel van uit (familieleden)
    Als we niet de zittende dubieuze en corrupte regiems moeten ondersteunen, moet dan niet onmiddellijk ORIO worden afgeschaft?
    Bij deze regeling moet men via de zittende overheid, een aanvraag indienen, ja die gaan dan weer leges verlangen, en dan weten ook zij wat er gaande is, de aanvrager krijgt toch nooit zijn geld (subsidie) gaat het project niet goed of wordt niet uitgevoerd is hij verantwoordelijk, wilt u even terugbetalen wat u nooit ontvangen heeft.
    B.V. Haïti nu, Miljardenhulp van de helle wereld, maar en let wel,via de eigen huidige overheid (die deugde toch niet? of heb ik iets niet goed begrepen?)wie houd nu wie in het zadel.
    Zijn het niet de NGO’s bij uitstek, de geschikte organisaties, zij zijn plaatselijk aanwezig kunnen projecten goed in de gaten houden,
    de uitvoersters / project begeleiders zijn vaak gemotiveerde mensen
    kennen vaak de regio goed en verlangen geen tonnen salaris, vaak werk men voor wat onkosten vergoeding,zo werk ik wel tenminste.
    Maar ik moet toch ervaren dat er weinig animo voor is, om een MKB ondersteunende stichting te ondersteunen.
    Men wil schijnbaar liever het kalf redden keer op keer dan de put dempen.

  2. Nee de NGO’s zijn niet bij uitstek de geschikste organisaties. Ze hebben allemaal een politiek of godsdienstig agenda.
    Zij hebben nog nooit iets opgelost zodat ze overbodig werden. Dat zullen ze ook nooit doen want dan maak je je zelf overbodig en werkeloos.

    De enige manier om iets te veranderen is dat de landen die hulp vragen, de eigendomsrechten van hun onderdanen respecteren. Alleen als je eigendom hebt, ben je bereidt om te investeren zonder de angst dat het volgend jaar wordt afgepakt.

    De machthebbers weten hoe ze hoge invoerrechten moeten heffen op geschonken goederen. Wat besteed wordt aan hun rijkdom. Zolang leiders van arme landen, rijker zijn dan de leiders van rijke landen is hulp onnodig.

    Verder zou ik zeggen, emigreer naar het land waar men zo nodig hulp wilt geven. Met eigen geld iets opbouwen en werk creëren. Betaal daar belasting in plaats dat de belasting betalers van Nederland het materiaal en de salarissen moeten ophoesten.

    Dan pas krijgt men ervaring hoe zulke landen functioneren. Niet als men in een ivoren torentje woont en met nieuwe Toyota landcruisers rond scheurt. Hun salarissen zijn geen tonnen (die krijgen de managers van de NGO’s) maar ze leven goed. Beter dan de middenstand in die landen. Beter dan de mensen die in Nederland werken.
    Er wordt meer schade toegebracht dan wat de donors weten.

    Trouwens hoeveel NGO’s zitten er al niet, alleen Nederland heeft meer dan 800 NGO’s, tel even de Europese, Amerikaanse, Australische NGO’s er bij op. De VN met hun projecten en er veranderd niets. Waar blijft het geld en wie heeft toegang tot dit geld?
    En hoeveel NGO’s zoeken niet naar projecten zonder dat er om gevraagd werd!

    Maar als hulp gestopt wordt dan komt er een hoge werkeloosheid onder de mensen in deze sector. Vaak universiteit geschoold maar in vage onderwerpen waar ze geen droog brood mee kunt verdienen zonder dat ze in een of andere gesubsidieerde organisatie of commissie zit om een beleid te maken die vaak mislukt.

Leave a Reply