Beste Arend-Jan,
Met belangstelling heb ik jouw artikel in het NRC gelezen. Maar als sufi (in de traditie van Inayat Khan) sinds 1976 veroorloof ik me, als dat mag, een reactie.

1. “Meestal hebben soefi’s verlichte ideeën over de scheiding van kerk en staat.”

Niets is minder waar. Net als mystici in het Jodendom en Christendom zijn ze meestal juist buitengewoon traditioneel, en verschillen ze weinig met niet-mystieke gelovigen. Voor zover ze zich überhaupt met politiek bemoeien en over politiek denken zijn ze voorstanders van de invoering van de sjaria.

2. “(Meestal) hebben ze verlichte ideeën over de positie van de vrouw.”

Helemaal niet. Er zijn maar zeer weinig tariqa’s (Soefi Orden) die vrouwen toelaten. De Westerse Soefi Ordes, die in de twintigste eeuw zijn ontstaan, doen dat wel, maar in de islamitische wereld is het echt vrijwel onmogelijk om daar als vrouw deel te nemen aan de rituelen. Ook op dit punt verschillen soefi’s theologisch en praktisch niet van niet-mystieke moslims.

3. “(Meestal) hebben ze  verlichte ideeën over de relatie met andere godsdiensten.”

Als je de dichter Jelalluddin Rumi leest wel, maar in de praktijk is wat Rumi zegt slechts een ideaal. Bovendien is Rumi is grote delen van de islamitische wereld taboe en zelfs verboden. Ter informatie, Khomeiny was ook een mysticus en mystiek dichter!

4. “(Vanwege hun verlichte ideeën) worden soefi’s vervolgd door de fundamentalistische islam.”

Door Sjiïeten worden ze soms vervolgd omdat ze hen als ketters beschouwen. Door de orthodoxe Wahabitische stroming worden ze soms vervolgd omdat volgens de streng orthodoxe interpretatie izang en dans verboden zijn. Een reden waarom Rumi aan het dansen een rituele, mystieke draai gaf (letterlijk: de Derwisj dansen) en het zingen door de Soefi’s wordt beperkt tot frasen waarin Allah wordt aangeroepen en geloofd.  Soms worden soefi’s vervolgd omdat zij tegen het establishment zijn, of daarvan worden beschuldigd. Maar als je bedenkt dat er, naar schatting, 100 miljoen Soefi’s zijn, kun je nagaan dat het lang niet alle soefi’s vervolgd worden. Met de aantekening dat iedere vervolging altijd verschrikkelijk is.

5. De Moslim Brotherhood zijn Soefi’s, althansl hun inspirator was dat; en er zijn veel aanwijzingen dat er veel soefi’s lid zijn van de Moslim Brotherhood, en zelfs dat het een Soefi orde is, althans als een soefi orde functioneert. Zie ook de website die ik meestuur.

6. In Syrië werden aanhangers van de Moslim Brotherhood in de stad Hama in 1982  op last van president Assad in de pan gehakt, omdat zij in opstand kwamen tegen zijn regime en een islamitische staat wilden vestigen a la het Iran van Khomeiny. De schattingen over het aantal doden lopen uiteen tussen 7.000 en 40.000.

7. De Turkse president Erdogan behoort tot de beweging van de Soefi Fetullah Gülen. Een beweging met vijf miljoen aanhangers, met scholen, kranten, (dagbladen en tijdschriften), televisiestations. Tot in China toe. Gülen is een Soefi, die het Westerse discours perfect kent en inzet. Ik ben, op uitnodiging van Islam en Dialoog, naar Turkije geweest voor een multireligieuze ceremonie in Oost Turkije en een congres in Istanboel dat door de Gülen-beweging was georganiseerd. Hartstikke aardige mensen. Maar islamisten. Daar heb ik geen twijfel over. Het is niet voor niets dat de secularisten zich nu weren tegen de voorstellen in het referendum, dat verlichte voorstellen koppelt aan de inperking van de macht van de militairen. Hoewel ook ik militaire junta’s en staatsgrepen afschuwelijk vind, zit ik toch met verbijstering te kijken hoe Europa de islamisten in Turkije aan de macht helpt en de secularisten ondermijnt. Gülen, zijn politici en zijn aanhangers zijn, vrees ik, alleen voor de democratie, omdat hen dat de steun van traditionele moslims oplevert. Ze zijn voor aansluiting bij Europa; gelijkertijd heeft Gülen telkens weer opnieuw gezegd dat hij voor de opbouw is van een Turkse, onafhankelijke macht op basis van de Turkse landen en de Turks-sprekende minderheden in de Aziatische landen. Met die Turkse macht (een moderne versie van het Ottomaanse rijk) wil hij dat Turkije een bemiddelende rol speelt in het Midden Oosten. Dat Erdogan met Iran flirt is geen aberratie ingegeven doordat Europa zich zou afkeren, maar omdat het in bepaalde opzichte geestverwanten zijn, ook al zijn ze daar niet openlijk in. Erdogan is zelf een fundamentalistische politicus, ook al is Erbakan er ook een.

8.Wat niet ter sprake komt in jouw artikel is het volgende: een internationaal onderzoek stelde vast dat tachtig procent van de Turken (en van de Marokkanen) geen Joden naast zich willen hebben wonen. Toen ik in januari 2009 voor de tweede keer in Istanboel was, bleek er een Palestijnse zender op de televisie te zijn die een puur antisemitische film uitzond. In mei 2009 heb ik met een joodse groep Istanboel bezocht – de Joden leven daar in angst, achter zeer zware deuren met zware bewaking sinds er dodelijke aanslagen zijn geweest. Over het antisemitisme (met de merkwaardige koppeling aan anti-Westers en anti-Amerikaans sentiment) in fundamentalistisch-islamitische staten en dictatoriaal-seculiere moslimstaten hoef het met jou niet te hebben, al verbaast het me wel dat dit aspect in het Nederlandse discours zo weinig aan de orde komt. Terwijl de zorg daarover toch ook is wat Wilders drijft en hem zo’n populariteit geeft in de Verenigde Staten. Dat zou alleen al een reden zijn dat in de discussie te betrekken.

Overigens, ik ben dol op Istanboel en ik zing moeiteloos ‘LaIllah ha, il Allah hoe’, op tientallen melodieën. Het Soefisme van mijn leraar heeft me in alle opzichten gevormd en zit in mijn botten, in mijn ziel, in mijn denken. Ik zal het nooit verloochen, want dat kan ik niet. Maar mooie, maar niet kloppende verhaaltjes vertellen, daar houd ik niet van.

Gegroet,

Tamarah Benima