Jan Pronk, Agnes Jongerius, Désanne van Brederode, Roos Rebergen (Roosbeef), René Gude, Joke van Leeuwen en Huub van der Lubbe en ikzelf debuteerden als toneelschrijver tijdens de Cultuurnacht in Tilburg. Wij werden door Het Zuidelijk Toneel gevraagd om een zeer korte toneeltekst te schrijven over wat solidariteit en barmhartigheid anno nu nog betekenen. De stukken werden op 26 oktober uitgevoerd in het theater in Tilburg.

Solidariteit in de 21ste eeuw

 

Twee mannen in een vliegtuig, aan weerszijden van het gangpad, businessclass. De een is net boven de vijfenzestig, de ander iets eronder. Ze zijn goed gekleed. De oudere man is een gepensioneerde CEO van een grote multinational en heet Aernout, de jongere is vroeg gepensioneerd en was directeur van een NGO die zich richt op ontwikkelingshulp en heet Henk. Aernout leest Stoner, Henk Nietzsche. Je hoort het gestadige gebrom van de motoren.

Plotseling enorm lawaai, haperende motoren, flikkerende belichting, sterke turbulentie.  De mannen, die gelukkig nog in hun stoelriem zitten, worden door elkaar geschud. Doodsangst. Tenslotte wordt het weer rustiger. Nog steeds in paniek kijken de mannen elkaar aan.    

 

Aernout

schor: Henk!

 

Henk

Aernout! Pauze. We leven nog.

 

Aernout

Eh… ja.

 

Stem van de piloot

in het Engels: Dames en heren, door een technisch mankement hebben wij een val gemaakt van 2000 naar 300 meter. Ondertussen is het toestel weer onder controle, maar we moeten zo snel mogelijk landen. Helaas is er geen vliegveld in de buurt, het wordt dus een noodlanding. Daarvoor zoeken we ergens hier in de jungle een geschikte plek.

 

Henk

nog steeds schor, licht hijgend: Lang geleden! Met pensioen, hè.

 

Aernout

dito: Jij ook toch?

 

Henk

Vroegpensioen. Jij hebt het ver geschopt. Topman van Shell.

 

Aernout

En jij? Directeur van zo’n christelijke ontwikkelingshulpclub toch?

 

 

Henk

Ja. Blij dat ik weg kon. Pauze. Compleet zinloos. Pauze. Weet jíj waar dat rare idee vandaan komt dat wij onze medemens moeten helpen?

 

Aernout

Het Christendom natuurlijk!

 

Henk

Nooit iets van begrepen.

 

Aernout

De Navolging van Christus. Of ben je al zover heen dat je zelfs de bijbel bent vergeten?

 

Henk

God de Vader die zijn Zoon opoffert uit medelijden met de mensen? Wat lost medelijden nou op? Het verdubbelt het lijden. In plaats van één lijden er twee. En die tweede onnodig en onverdiend. De totale hoeveelheid lijden in de wereld wordt zo alleen maar vergroot.

 

Aernout

pakt het boek dat Henk leest. Je ziet de naam van de schrijver. Ah!

 

Turbulentie. Paniek. Ze worden weer rustig.

 

Henk

Mensen die uit medelijden anderen helpen waar het slecht mee gaat, doen dat om ze zich daar goed door voelen. Dat is niet altruïstisch, dat is egoïstisch. Ze zijn gewoon blij dat ze het beter hebben. En trots omdat zij het wel voor elkaar hebben. Het is arrogantie. Medelijden is een kwaad waar tegen gevochten moet worden, het verzwakt mensen die eigenlijk sterk zijn. Als we ze helpen, moeten we ze helpen sterker te worden. We moeten ons op hun levenskracht richten, hun levensvreugde. Heb ik altijd gezegd.

 

Aernout

Ontwikkelingshulp is dus een vorm van morele zelfbevrediging? Straks zeg je nog dat ethiek de fluit is van de locomotief en niet de stoom die hem voortbeweegt.

 

Henk

Well put!

 

Turbulentie. Paniek. Ze worden weer rustig.

 

Henk

Luister! Van onze voedselhulp werden de Afrikanen geen haar beter. Die beroofde de lokale boeren van hun bestaan. En die vermaledijde stammenstrijd bracht soms een evenwicht voort dat gunstig was voor de ontwikkeling van een land. Ik heb geleerd dat het goede vaak voor uit het slechte voorkomt, maar ook omgekeerd. Als ergens God en de Duivel op elkaar zijn aangewezen dan is het wel ontwikkelingshulp! Pauze.

Veel van die zogenaamde idealisten geloven er trouwens zelf niet in. Die Rockster Bono van U2, die zat in mijn Comité van Aanbeveling. Weet je wat hij zei: ‘Laten we geld geven, ook al helpt het niet!’ Pauze.

De meeste mensen die bij mij werkten, die waren vooral bezig hun eigen geweten te sussen. Toen zij erachter kwamen dat hulp niet werkt, werden zij of cynisch of ze stapten er gedesillusioneerd uit. Iedereen in de ontwikkelingsindustrie zit zijn eigen baantje te verdedigen.

 

Aernout

En jij? Bleef jij voor het aantrekkelijke salaris en het reisbudget? Speelt moraal geen enkele rol meer in je leven?

 

Henk

Mijn vrouw zegt dat ik een cynicus ben geworden die nergens meer in gelooft.

 

Aernout

Man, jij zoekt gewoon een ideologische rechtvaardiging voor je cynisme!

 

Henk

En dat zegt een oud Shell Directeur die lang in Nigeria heeft gezeten.

 

Aernout

Shell vervuilt niet in Nigeria, dat doen rebellen, ik kan het ook niet helpen. Shell gaat er trouwens weg. Daar zal Nigeria niet beter van worden, kan ik je verklappen.

 

Henk

Vertel dat aan de vissers die daar al jaren niet meer kunnen vissen!

 

Aernout

Jij houdt echt van Nietzsche, hè?

 

Henk

‘Wat mij niet ombrengt, maakt mij sterker’, dat is toch mooi.

 

Turbulentie. Paniek. Ze worden weer rustig.

 

Aernout

Wat denk je van deze: ‘Hebt gij echter een lijdende vriend, wees dan een rustplaats voor zijn lijden, doch gelijk een hard bed, een veldbed: zo zult gij hem het meest tot baat zijn.’ Van hem  moet je een lijdende vriend dus niet verwennen, maar wél helpen.

 

 

 

 

Henk

Je bedoelt dat je iemand die honger heeft geen vis moet geven, maar een hengel. Inderdaad. Anders vernietig je hun potentiële zelfredzaamheid. Economische groei vereist inspanning. Het gaat om hengels!

 

Stem van de piloot

in het Engels: Dames en heren, we hebben een plek gevonden om te landen. Het zal er ruig aan toe gaan. Maakt u zich klaar.

 

Ze gaan in de voorgeschreven houding zitten.

 

Aernout

Maar als jij hengels wilt geven in plaats van vis, ben je wel degelijk een moralist!

 

Henk

Onzin, ik wil effectieve hulp geven omdat ik dan minder geplaagd wordt door een slecht geweten. En omdat wij er zelf beter van worden als het beter gaat met de armen. Minder vluchtelingen, nieuwe afzetmarkten en minder terrorisme!

 

Aernout

Doe je het dan alleen maar voor jezelf? Ben je nooit begaan met het lot van je medemens?Zelfs apen hebben volgens Frans de Waal een moraal!

 

Op dat moment zet het vliegtuig de landing in en landt even later. Het gaat er ruig aan toe.

 

Stem van de piloot

Verlaat u zo snel mogelijk het toestel. Vrouwen en kinderen eerst.

 

Aernout

springt op uit zijn stoel, haast zich naar de uitgang.

 

Henk

Aernout! Vrouwen en kinderen eerst.

 

Aernout

Jij bent de moralist. Ik niet. Af.