Zonder orde is niemand zijn leven zeker. Wereldorde kan echter alleen ontstaan als de internationale actoren het eens worden over spelregels. De voormalige Amerikaanse Minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger claimt in zijn boek World Order dat internationale consensus over internationale regels helaas verder weg is dan ooit.
Kissinger behandelt vier rivaliserende systemen: De zeventiende eeuwse Westfaalse Vrede, de Midden-Koninkrijk filosofie van het Keizerlijke China, de religieuze suprematie van de politieke islam en het democratische idealisme van de VS. Volgens Kissinger is de Westfaalse vrede nog steeds de beste methode om stabiliteit te creëren.
Het Westfaalse systeem is immers gebaseerd op de gelijkheid van de deelnemende staten. Nationale soevereiniteit was met andere woorden belangrijker dan de machtspositie van een mogendheid. De deelnemers kwamen dan ook overeen zich niet te mengen in elkaars binnenlandse politiek. Na de bloedige godsdienstoorlogen konden nationale staten zelf beslissen welke religie zij zouden kiezen.
Het uitgangspunt van de absolute gelijkheid van staten kwam ook tot uiting in het 17e eeuwse protocol. Men bedacht een ingenieus systeem waarbij de verschillende delegaties via aparte deuren in een gelijk tempo de onderhandelingstafel konden bereiken zodat geen enkele delegatie de vernedering hoefde te ervaren om te moeten wachten op de andere delegaties.
Kissinger is lyrisch over het Westfaalse systeem omdat dit de politiek van het machtsevenwicht mogelijk maakte. Het aardige van balanceren is namelijk dat de kosten om oorlog te gaan voeren te hoog worden als de partijen elkaar in evenwicht houden. Machtsevenwicht bevordert dus vrede en ontmoedigt oorlog tenzij een mogendheid hegemoniale pretenties gaat koesteren.
Een bijzonder aspect van de Westfaalse noviteit van de gelijkheid van staten was dat alle deelnemende staten dit uitgangspunt onderschreven. Dat is in onze wereld niet meer het geval. De huidige wereld schreeuwt om een nieuwe wereldorde maar die kan alleen succesvol zijn indien alle staten net zoals in Westfalen het eens worden over internationale spelregels.
De Chinese imperiale geschiedenis en de expansionistische ambities van de huidige leiders staan echter op gespannen voet met de Westfaalse orde die ook een stempel hebben gedrukt op de huidige Pax Americana. Chinees expansionisme en machtsevenwichtspolitiek bijten elkaar immers. Daar komt nog bij dat de Chinezen part noch deel hadden aan de Westfaalse ordening en op de spelregels dus ook geen invloed konden uitoefenen. De nieuwe orde zal dus Chinese elementen moeten bezitten.
Van de politieke islam verwacht Kissinger in dit opzicht niets. De radicale moslims kiezen bewust voor de anti-orde. Zij zijn immers vervuld van puurheid en dat is echt iets heel anders dan stabiliteit. De politieke islam is domweg niet geïnteresseerd in internationale samenwerking.
Kissinger stelt de politieke islam op een lijn met revolutionair denken. Zodra mensen vervuld raken van een revolutionaire missie verliezen zij elke beheersing en zullen zij elk obstakel uit de weg willen ruimen desnoods met geweld. De Franse revolutie, het communisme en het fascisme leren ons immers dat de revolutie uiteindelijk ook de eigen kinderen opeet.
Kissinger waarschuwt ook tegen het onuitroeibare Amerikaanse Wilsoniaanse democratische idealisme. Indien Amerika immers alle democratische krachten in de wereld wil steunen botst dit met de noodzaak om af en toe een dictator te steunen omdat het machtsevenwicht gehandhaafd moet worden. Democratisch idealisme en stabiliteit zijn immers niet altijd verzoenbaar.
Democratisch idealisme zingt zich niet alleen los van geopolitiek maar ook van cultuur en geschiedenis. Het is naïef om te denken dat wij Afghanistan of Irak, landen die nooit ervaring hebben opgedaan met het democratische reilen en zeilen, in een oogwenk kunnen transformeren tot het Westminster model.
Kissinger is nu 92 jaar en zal niet lang meer onder ons zijn. Voor de laatste keer waarschuwt hij Republikeinse neoconservatieven, Democratische idealisten en isolationisten als Paul Rand dat de VS zich moet blijven bekommeren om het machtsevenwicht. Van China en de politieke islam kunnen we in dit opzicht immers weinig verwachten.