Als je behoefte hebt aan nieuwe politiek Vincent dan kunnen wij de handen schudden  want daar zit ik ook vaak over te peinzen. Zo ben ik in het geheel niet tevreden met de huidige status quo. Eigenlijk droom ik van een andere politieke cultuur die tot een ander en veel beter Nederland zal leiden. Het komt mij voor dat wij in ons land een cultuur kennen waarin de staat hoger wordt gewaardeerd dan de markt, er vaak een onrealistisch mensbeeld gehanteerd wordt en de intenties van mensen belangrijker worden geacht dan de gevolgen die daaruit voortvloeien.

1. Staat is goed en Markt is slecht

Iedereen beweert tegenwoordig dat de huidige economische crisis een gevolg is van te veel markt. Ik acht dat niet alleen onjuist maar ook nog gevaarlijk omdat regeringen zich erdoor gelegitimeerd worden om zich nog meer los te zingen van de markt en de illusie koesteren dat staatsingrijpen alle problemen zal gaan oplossen. Of we het nu leuk vinden niet geluk zullen mensen zelf moeten vinden daar kan de staat niet voor zorgen.

Bovendien heeft al dit maakbaarheidsdenken geleid tot een verzorgingsstaat die het sociale weefsel ernstig heeft aangetast. We hebben gewoon met zijn allen heel veel mensen afhankelijk gemaakt van de staat. En nu zijn ze niet meer in beweging te krijgen. En het erge is dat de verzorgingsstaat politici wel goed uitkwamen omdat zij daarmee hun herverkiezing konden regelen. Tegenwoordig bezoek ik PVDA bijeenkomsten en ik schrik ervan hoeveel van de daar aanwezigen afhankelijk zijn van de staat. Die moeten dus allemaal bediend worden.

Laten we toch vasthouden aan de wijsheid van Isaiah Berlin dat te veel nadruk op positieve vrijheid ten koste gaat van negatieve vrijheid. Berlin onderscheidt in zijn essay twee interpretaties van het vrijheidsbegrip, een negatieve en een positieve. Negatieve vrijheid is het domein waarbinnen iemand ongestoord door anderen kan doen of zijn wat in zijn vermogen ligt. Dit is de kern van het klassieke liberalisme. Positieve vrijheid gaat over de mate waarin iemand meester is over zijn eigen bestaan en heeft betrekking op de waarde van gemeenschap, culturele identiteit en culturele zelfbeschikking. Legt men teveel nadruk op de gemeenschap dan kan de negatieve vrijheid onaanvaardbaar in de verdrukking komen. Heeft men geen oog voor de gemeenschap en het feit dat mensen in hoge mate sociale wezen zijn dan doet men evenzo geen recht aan het individu. Hier moeten dus afwegingen gemaakt worden. Het valt mij op dat het CDA maar ook de partijen ter linkse zijde de balans te veel laten doorslaan naar positieve vrijheid waardoor de individuele vrijheid in het geding komt. De PVDA wil het toptarief zelfs verhogen tot 60% terwijl de 10% hoogste inkomens al 50% van onze belastingen ophoesten. En dan heb ik het nog niet over onderzoek waaruit blijkt dat hoge belastingen de economische dynamiek verminderen en daardoor de groei en dus ook de werkgelegenheid aan de onderkant.

2. Onrealistisch mensbeeld

Veel van dit statelijke denken komt voort uit een onrealistisch mensbeeld. Links liberalen en socialisten denken dat mensen intrinsiek goed zijn maar dat de maatschappij hen kan corrumperen. Vandaar dat zij beleid voorstellen om de maatschappij te hervormen zodat van nature goede mensen zich ten volle kunnen ontplooien. Ik geloof er geen bal van dat mensen van nature goed zijn. Heb je wel eens op een plein van een kleuterschool gehoord wat kinderen elkaar kunnen aandoen. Heb je wel eens kennis genomen van de experimenten van Milgram waarbij studenten met enige gretigheid bereid waren hun collega-studenten te straffen met hoge voltage stroomstoten indien zij een antwoord op een vraag niet wisten.

Lord Acton zei het al. All power corrupts and absolute power corrupts absolutely. Het is dus veel verstandig om uit te gaan van de calculerende burger en ons onderwijs en verzorgingsstaat daaraan aan te passen. Moet je voorstellen als we op Nederlandse universiteiten de Britse regel overnemen dat als je voor 1 tentamen zakt, je het hele jaar over moet doen? Die regel kost niets maar zal de prestaties van onze studenten dramatisch verhogen.

Mensen die beseffen dat de driften van mensen beteugeld zullen moeten worden zullen vanzelf met meer eerbied spreken over instituties als het gezin, of de krijgsmacht.

3. Intenties zijn belangrijker dan gevolgen

Max Weber maakt een onderscheid tussen Prinzipienethik en Verantwortungsethik. In ons land staat de eerste vorm in de belangstelling. ‘Hij heeft het hart op de goede plaats hoor’, hoor je vaak zeggen, waarmee mensen bedoelen dat het van belang is dat mensen goede intenties bezitten.

Prinzipienethik is belangrijk maar helaas kunnen goede intenties soms slechte gevolgen sorteren. En daar houden wij in Nederland zelden rekening mee. Ontwikkelingssamenwerking is een mooie intentie maar het maakt landen wel hulpverslaafd. Verzorgingsstaat idem dito.

In de buitenlandse politiek speelt dit probleem ons helemaal parten. Ik zie nog Pechtold aan de interruptiemicrofoon om onze MP in Moskou te verzoeken om aan Poetin te zeggen dat hij nu toch eens moet stoppen om de mensenrechten te schenden. Ik vrees, Vincent, dat onze Poetin niet zo onder de indruk van Alexander was. Macht zonder moraal is gevaarlijk maar moraal zonder macht is holle retoriek. Helaas kan den Haag van dat laatste geen genoeg krijgen.

De volgende keer zou ik als je het goed vindt aandacht willen vragen voor het gedegen dertiende rapport van de studiegroep begrotingsruimte. Als je de aanbevelingen van dat rapport goed tot je door laat dringen dan begrijp je opeens waarom hoge belastingen niet alleen onwenselijk maar ook ondoelmatig zijn. En je begrijpt ook opeens waarom de nadruk niet te veel op positieve vrijheid moet liggen.