Beste Vincent,

De grap over netwerk houd je nog even tegoed want inmiddels is Cohen in Buitenhof aangepakt door Rob Riemen en dat kunnen we niet zomaar laten passeren, vind je niet?

Rob Riemen heeft theologie gestudeerd in Tilburg en zijn hele leven gewijd aan kunst en cultuur. Zo heeft hij jarenlang in de nabijheid van de erudiete uitgever Johan Polak verkeerd. Toen Polak overleed startte hij met zijn levenspartner een congresbureau dat zich ten doel stelde om de grote denkers naar Nederland te halen. Dat bleek een groot succes, helemaal toen de Universiteit Tilburg bereid was om hem Directeur te maken van het onvolprezen Nexus instituut.

Toen ik in de krant las dat Riemen met Cohen in debat zou gaan in Buitenhof leek het mij een goed moment om weer een tv te kopen, want de vorige had ik door de uitzending van Netwerk in de tuin gesmeten.

Zondagmorgen om 12 uur stemde ik mijn tv af op Buitenhof. En jawel hoor de hoofden van Riemen, Cohen en Van Ingen tekenden zich op mijn scherm af. Riemen begon met Cohen te complimenteren dat hij niet meedeed aan de soundbite cultuur. Ik dacht nog dat dit ironisch was bedoeld maar dat bleek niet het geval. Riemen is namelijk op zoek naar het schone, het ware en het rechtvaardige en daar passen volgens hem soundbites niet bij hoewel ik toch wel mogelijkheden zie om deze wijsheden op tegeltjes te zetten.

Toen begon de aanval. Riemen verweet Cohen:

1. dat het PVDA programma te veel een economische sfeer ademde
2. dat de PVDA het onderwijs had verwoest
3. dat het PVDA programma geen verwijzing bevatte naar Europa.

Over het tweede punt hoef ik niets te zeggen omdat iedereen weet welke verwoestingen PVDA ministers van Onderwijs hebben aangericht. Ik hoef maar even het woord middenschool te laten vallen en je begrijpt wat ik bedoel. De andere punten behoeven wel commentaar.

Hoe is het toch mogelijk dat grote geesten in de humaniora zo weinig oog hebben voor de  de economie. Iedereen mag van mij een groot pleidooi houden voor de kunsten en de cultuur, zonder welke het leven niet waard is om geleefd te worden, maar waarom moet men dan ontkennen dat daarnaast iets bestaat als de economie waar politici grote schade kunnen aanrichten ten koste juist van de zwakkeren in de samenleving?

Een voorbeeld, net als Riemen ben ik een groot fan van Thomas Mann met zijn pleidooi tegen de politisering van de cultuur maar dat betekent nog niet dat de hyperinflatie in de Weimar Republiek niet het bestuderen waard is. Het Nazisme was rampzalig maar de hyperinflatie die mede geleid heeft tot deze barbarij, en er door werd voortgezet, is net zo goed verwerpelijk juist ook vanuit een sociaal perspectief.

Intellectuelen die te lui zijn om zich naast de filosofie ook in de psychologie en de economie te verdiepen komen tot merkwaardige standpunten. Natuurlijk pleit ook Riemen tegen de bezuinigingen op Kunst en Cultuur. Maar wat als wij failliet dreigen te gaan? Dan zijn bezuinigingen eenvoudigweg nodig juist om onze conservatoria en universiteiten ook op de lange termijn kunnen financieren. Bovendien gaat Riemen dan geheel voorbij aan de interessante vraag of het mecenaat bij de staat of bij de markt of bij een mix dient te liggen.

Het nadeel van een marktsysteem is dat vooral de oude beproefde paden worden bewandeld en dat het moeilijk is voor nieuwkomers om hun kunsten te tonen. Het nadeel van het Nederlandse staatsmecenaat is echter dat een groep cultuurpausen bepaalt waar het geld naar toe gaat. En wie zijn die cultuurpausen eigenlijk? En dan heb ik het nog helemaal niet over de subsidieverslaving die de creativiteit van kunstgezelschappen gemakkelijk kan doven. En ik heb het ook nog niet over het feit dat onze kunstsubsidies vooral ten goede komen aan rijke hoogopgeleide mensen die zelf gemakkelijk meer geld zouden kunnen ophoesten. Waarom moet een werkende jongere die discomuziek als het hoogste ervaart meebetalen aan het Concertgebouw? Als er nu een orkest op de markt zou kunnen overleven is het, het Concertgebouw wel. Begrijp me goed ik ben een groot bewonderaar van het Concertgebouworkest maar ik snap niet waarom mijn toegangskaartje zo zwaar gesubsidieerd wordt.

En dan Europa. Ook hier fulmineert Riemen tegen de economische invulling van de Europese Unie. Maar wat is er op tegen dat Europese natiestaten proberen om samen een gemeenschappelijke markt te organiseren die gepaard gaat met kostenvoordelen waardoor burgers geld overhouden om van kunst en cultuur te genieten?

En dan gaat het helemaal fout. Riemen verwijt dat de PVDA niet meer strijdt voor een Verenigde Staten van Europa. Hemeltje lief als Riemen zich serieus had verdiept in de lezing van Winston Churchill van 1948 dat had hij kunnen vaststellen dat de beste man het Verenigd Koninkrijk uitsloot van dit ideaal. We are not of Europe but with Europe. En dat zinnetje stond er niet voor niks.

Churchill begreep als geen ander dat de Europese natiestaten vooral hun kracht zoeken in diversiteit. Hij begreep hoezeer de Fransen de Teutoonse kwaliteiten van efficiency en discipline vreesden. Drie keer hadden de Fransen te maken gehad met de Duitse oorlogsmachine en drie keer hadden zij het onderspit gedolven en niet zonder hulp van buiten het vege lijf kunnen redden. Is dat een goede vertrouwensbasis voor een Verenigde Staten van Europa?

Sterker nog, iedereen die Europese integratie statelijke kwaliteiten toeschrijft naar analogie van de VS zal spoedig ontdekken dat de burgers daar nog lang niet toe aan zijn. En de Europese regeringen weten dat na het debacle van de Europese grondwet maar al te goed. De Europese Unie kan alleen functioneren als een soort tussenstation tussen een bondsstaat en een statenbond. Dat is al heel wat. Iedereen die er een bondsstaat van wil maken kan zich maar beter voorbereiden op een opstand der horden.

Betekent dit dat essays over de vitaliteit van de Europese cultuur overbodig zijn. Nee, natuurlijk niet, Mozart vierde zijn grootste triomfen in Praag en de uitbreiding naar Oost-Europa kan dan ook gezien worden van een herwonnen eenheid die cultureel al veel langer bestond.

Vincent, natuurlijk is er in het leven veel meer dan de economische werkelijkheid. Ik ervaar zelf meer geluk in het lezen van boeken, bezichtigen van musea of het luisteren naar klassieke muziek dan het verdienen van geld, maar dat hoeft intellectuelen toch niet de interesse te ontnemen voor de grote economische problemen waar wij nu mee worstelen? Geen wonder dat intellectuelen die economie als iets ordinairs beschouwen met het grootste gemak het kapitalisme aanwijzen als de grote zondebok. Met een dergelijke blikvernauwing weten we zeker dat we nooit meer uit de crisis komen.

En wie is er eigenlijk bij gebaat als Riemen Wilders voor fascist uitmaakt? Nog afgezien van het feit dat de historische vergelijking volstrekt mank gaat, welk inzicht levert dit op? Zou het niet veel beter zijn om de motieven van al die mensen die op Wilders stemmen serieus te nemen? Zou het ook niet veel beter zijn om de problemen van integratie en de politieke islam te benoemen?

Vincent, het hoge woord moet er maar uit. Riemens optreden in Buitenhof was wat mij betreft een 21^ste eeuwse versie van het verraad der klerken. Julien Benda verzette zich in 1927 tegen intellectuelen die de waarheid en de rechtvaardigheid ondergeschikt hadden gemaakt aan de politiek. Dat was een interessant boek maar het heeft Benda er later niet van weerhouden om de showprocessen in Moskou goed te praten. Riemen had dus van zijn grote voorbeeld Benda kunnen leren hoezeer intellectuelen die op zoek zijn naar het ware en rechtvaardige minstens zo erg kunnen ontsporen als een gewetenloze dictator.

Juist daarom is het zo belangrijk om op te komen voor de liberale rechtsstaat. Alle macht corrumpeert en absolute macht al helemaal. Intellectuelen dienen dus altijd op te komen voor de rechtsstaat en juist daarom is de politieke islam zo gevaarlijk. En is het niet Weimar dat ons leert dat een veronachtzaming van economische wetten uitmondend in hyperinflatie een voedingsbodem schept voor anti-democratiche krachten? Riemen zou slechtere dingen kunnen doen dan het lezen van The Economist en de Financial Times. En deze journalisten schrijven nog goed ook!

En geheel tot slot, Cohen kreeg door Riemen een free ride. Terwijl Roemer in Buitenhof moest vechten met een schrandere econome, kreeg Cohen door de tegeltjeswijsheden van Riemen een open doekje. Was het nu zo moeilijk voor de redactie van Buitenhof om dit te voorspellen?