Sommige Eurocraten hoopten dat een economische unie door de spillovereffecten automatisch zou leiden tot een politieke unie. Wat we nu zien is het tegenovergestelde effect. Iedereen die Griekse blogs bijhoudt weet hoezeer het Griekse ressentiment zich tegen Duitsland keert. Duitsland bashen is volkomen onterecht maar het gebeurt nu wel en zal het herstellen van de weeffouten van de EMU ernstig bemoeilijken
Op sommige Griekse blogs kan men walgelijke afbeeldingen vinden van Merkel met een Swastika en bordjes met Arbeit macht Frei. Dit is precies de demagogie waar ik bang voor was en we zullen er nog veel meer van gaan zien.
Dit soort demagogie doet op geen enkele manier recht aan de honorabele motieven van Duitsland om mee te werken aan de Euro. Duitsland gaf met tegenzin de Deutschmark op maar was bereid die prijs te betalen om de Duitse eenwording in te bedden in Europese samenwerking. Bedenk dat het hier gaat om oude historische gevoeligheden. Richelieu’s politiek was erop gericht om Duitse eenwording te voorkomen. In die tijd bestond Duitsland namelijk uit een lappendeken van kleine staatjes en wat dies meer zij. Uiteindelijk heeft Napoleon III zo slecht geopereerd dat Bismarck de Duitse eenwording door een ragfijn spel kon verwezenlijken in 1870. De erfenis van Napoleon III was eeuwigdurende Franse strategische verlamming. Parijs kon niet meer de Duitse staten tegen elkaar uitspelen maar vond nu een groot Duitsland tegenover zich. Vervolgens versloeg Berlijn Frankrijk in 1870 en bijna in 1917/1918 en geheel in 1940. Die oude littekens spelen nog steeds op omdat de Franse politieke cultuur het zo moeilijk maakt om met staten om te gaan die machtiger zijn dan Frankrijk zelf. Franse grandeur en de tweede viool spelen gaan nu eenmaal moeilijk samen.
Toch is Duitsland bereid geweest om het Duitse rentedictaat in het EMS op te geven en lid te worden van de Eurozone. In de eurozone wordt de rente niet meer exclusief bepaald door Duitsland maar door een ECB bankraad waar alle lidstaten een vertegenwoordiging hebben.
Zoals Evans-Pritchard betoogt in de Telegraph dit weekend, Duitsland betaalde daar een hoge prijs voor. Het trad toe tot een overgewaardeerde koers na de eenwordingsbubble en het had vijf jaar nodig om de concurrentiekracht te herstellen door lonen te matigen en productiviteit te verhogen.
Vanuit die achtergrond is het begrijpelijk dat Duitsland nu vindt dat de Zuidelijke lidstaten hetzelfde moeten doen hoe pijnlijk het ook is. Probleem is echter dat Duitsland de pijnlijke aanpassing via lonen en prijzen kon doen gedurende een mondiale hausse en terwijl andere Eurozone leden een inflatoire politiek bedreven en tegen een lage rente hetgeen geld lenen gemakkelijk maakte. De Zuidelijke lidstaten hebben te maken met een recessie, knalhoge rente en Noordelijke Eurozone-leden die veel concurrerender zijn. Zie hier de essentie van het probleem van vandaag de dag.
Britse conservatieven schrijven nu dit weekend dat de euro tot mislukken gedoemd is omdat uiteindelijk ook in Duitsland een fiscale unie impliceert dat de Bundestag bevoegdheden op het terrein van belasting- en begrotingspolitiek moet gaan opgeven. Zoals zo vaak, draven de Britse conservatieven hier te ver door. Zij snappen niet dat Duitsland, Finland, Oostenrijk en Nederland heel goed hun soevereiniteit over hun begrotingstekorten en schuldenpolitiek kunnen overdragen aan Europa. Deze landen willen namelijk zelf een verstandige soberheidspolitiek voeren en hebben er dus geen moeite mee om hun eigen voorkeuren vast te leggen in een verdragstekst. Landen geven geen soevereiniteit op indien de afspraken geheel in lijn zijn met nationale politieke consensus. Indien de euro knalt zullen deze landen zeker monetair gaan samenwerken omdat zij graag wisselkoers-volatiliteit willen inperken en een zo laag mogelijke rente willen genieten.
Het probleem ligt dus in het Zuiden. De Noordelijke lidstaten hebben er een belang bij dat iedereen gaat bezuinigen en dat is precies waar Merkel op aanstuurt. In het Zuiden is er echter veel minder vertrouwen van burgers in de staat en is er absoluut geen consensus voor een deflationaire politiek. Dat probleem is nu omzeild door technocraten aan te stellen die nu echt gaan proberen om fiks te gaan hervormen. Dat is lovenswaardig maar kan alleen slagen indien talentvolle politieke leiders de burgers en de politiek gaan overtuigen dat de crisis zo erg is dat er nu echt bezuinigd en hervormd moeten gaan worden. Monti en Papademos zijn geen krachtige overtuigende leiders en hun bevolking wordt gepaaid door demagogen die de zondebok in Brussel of Berlijn gaan aanwijzen. Europa zit dus echt diep in de economische en politieke problemen. Uiteindelijk gaat het om een democratiecrisis.
Ben Knapen sprak in Buitenhof ook over dit democratische probleem. Frankrijk gebruikt dit argument natuurlijk om de druk op te voeren dat de ECB de sluizen gaat openzetten. Franse diplomaten gebruiken alle argumenten die de Franse belangen dienen en daar worden zij ook voor betaald. Probleem is natuurlijk dat Merkel zich terecht verzet tegen extra steun omdat het de druk op het Zuiden vermindert om echte hervormingen door te voeren.
In de komende dagen en weken gaan wij een ragfijn politiek spel meemaken. Indien Berlijn de druk te hoog opvoert ontstaat er het gevaar dat demonstraties in de Zuidelijke lidstaten de implementatie van de hervormingen frustreert. Indien Berlijn inbindt wordt de druk op het Zuiden om hervormingen door te voeren verminderd. In deze krachtsverhoudingen heeft Frankrijk op de korte termijn nog een heel aardige machtspositie.
Op de langere termijn vrees ik toch dat de politieke eenheid in de Zuidelijke lidstaten gaat afkalven en dan zijn wij terug bij af. Indien dat gebeurt dan zullen de markten en de burgers in de Noordelijke lidstaten een ontbinding afdwingen als de markten dat al niet eerder doen.
Het lijkt mij dus van het grootste belang dat aanstaande vrijdag ook gesproken wordt over exitstrategieën. Of er zoiets bestaat als een managed ontbinding weet niemand, maar erover nadenken lijkt mij geen overbodige luxe.