Griekse zeelui hadden het niet makkelijk. Zij moesten niet alleen de elementen trotseren maar ook gevaarlijke zeemonsters zoals Scylla en Charybdis. Europese leiders hebben hetzelfde probleem. Bij elke beleidskeuze kunnen zij vermalen worden door monsters. Het probleem in Europa is dat de lidstaten bang zijn voor verschillende monsters. Wat voor de een een monster is is voor de ander een reddingsboei.
De Britten hebben de strategie van Duitsland ondermijnd. Merkel hoopte op een grand bargain: meer steun voor het Zuiden in ruil voor Verdragshervorming waarin een soberheidspolitiek zou kunnen worden afgedwongen. De Britten hebben die optie afgeschoten door te dreigen dat de instituties van de EU van 27 niet kunnen worden gebruikt om de lidstaten van de Euro 17 te disciplineren.
Sarkozy lachte in zijn vuistje. Hij wilde dolgraag vast blijven houden aan zijn soevereine begrotingsrechten binnen een intergouvernementeel geleide ‘stabiliteitsunie’. Britse oppositie tegen een supranationale oplossing gaf Sarko de kans om zijn wens te realiseren. EU 17 krijgen nu een verdrag dat vermoedelijk beperkt wordt tot de wettelijke plicht tot begrotingsevenwicht en het principe van de omgekeerde gekwalificeerde meerderheid bij het opleggen van sancties worden vastgelegd. Dat is al eerder afgesproken in conclusies van de Europese Raad en de secundaire wetgeving van het nieuwe stabiliteits- en groeipact, dus levert geen extra soevereniteits- en ratificatieproblemen op.
Of dit gaat werken is onduidelijk. Er komen nieuwe pijnlijke bezuinigingsrondes aan en de krimp gaat nu bijten. Een aantal landen zullen worden afgewaardeerd. Zorgwekkend is ook dat de banken die nu driejarige leningen van de ECB krijgen er weinig mee lijken te doen. Kredietverlening aan ondernemers stokt. En de banken gaan zeker geen obligaties van risicolanden opkopen. Banken lijken te wachten op Eurobonds waar Merkel geen zin in heeft.
Wat de zaak zo lastig maakt is dat er weinig vertrouwen is en dat de regeringen in de lidstaten op de hielen worden gezeten door de oppositie:
1. Merkel kan rekenen op de steun van de Groenen en de SPD maar haar eigen coalitiepartner FDP oog niet erg fit. De leider van de FDP heeft een motie van wantrouwen overleefd maar het referendum onder de leden was al niet erg vertrouwenwekkend. Voorts is de Bildzeitung elke dag bezig om de Duitse publieke opinie te bestoken met anti-euro verhalen. De rechtervleugel van CDU en CSU mort. En de Duitse groeimotor hapert.
2. Sarkozy heeft last van zijn oude rivaal De Villepin. De laatste zal de presidentiële race niet winnen maar hij kan veel stemmen afsnoepen van Sarko waardoor de kansen stijgen van Mevrouw Le Pen. Als dat laatste gebeurt is de EU er geweest. De socialist Francois Hollande laat zich ook niet onbetuigd.
3. Papademos in Griekenland heeft ook zo zijn problemen. De zwakste schakel in de eurozone, Griekenland, is nog lang niet uit de gevarenzone. De herstructurering van de schuld vlot niet en gisteren waarschuwde de trojka van IMF, ECB en Europese Commissie ook dat Athene nog te weinig voortgang maakt met hervormingen. Ook de reddingsplannen voor Portugal en zelfs het veelgeprezen Ierland, moeten nog bewijzen of ze recessiebestendig zijn.
4. De Italiaanse premier Mario Monti won vrijdag een vertrouwensstemming, waarmee hij zijn ‘Red Italië’-pakket van €33 mrd door het huis van afgevaardigden sleepte. Maar hoe lang zullen de centrumrechtse Partij van de Vrijheid van Berlusconi en de Lega Nord Monti gedogen? Berlusconi’s partij mort al over de ‘stalinistische hervormingen’ en de socialisten willen meer groeibevorderende maatregelen.
Hoe zal dit nu verdergaan? Duitsland en NL willen de intergouvernementele plannetjes van Sarko blokkeren maar Parijs zit muurvast en de oppositie van Cameron heeft zijn positie versterkt. En intussen is er geen groei.
Het treurigst van alles is dat iedereen elkaar in een houdgreep houdt. Frankrijk en het Zuiden willen de ECB sluizen openzetten zonder een supranationaal keurslijf waarin hervormingen kunnen worden afgedwongen. Merkel en ECB zullen geen extra steun verlenen zonder garanties dat er echt hervormd zal worden in een dwingend institutioneel kader. En ondertussen slaat de groei om in krimp en worden de bezuinigingen steeds lastiger te realiseren.
Voor Frankrijk is Scylla, supranationaliteit en Charybdis, de krimp. Voor Duitsland is Scylla onbeperkte steun zonder supranationaal hervormingsmechanisme en Charybdis de val van de euro. Sommige monsters zijn gelijk. Beide vrezen hun achterban en krimp. Helaas zijn hun achterbannen bang voor verschillende monsters. De crisis kan pas worden opgelost indien de monsters meer op elkaar gaan lijken.
Ik vrees dat die houdgreep zal aanhouden totdat Sarko erin slaagt om zijn kiezers uit te leggen dat de vleespotten van Berlijn pas langskomen als er echt hervormd wordt. Onderweg, als we al aankomen, kan er van alles gillend misgaan. De Europese impasse is de meest ideale voedingsbodem voor populisme en voor irrationele marktkrachten.